Το Δάσος της Σκύρου

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ 

Η υπάρχουσα κατάσταση του δάσους το 1937, έχει ως εξής: 50.000 στρέμματα στο δυτικό τμήμα του νησιού καλύπτονται από πευκόδεντρα τα οποία χρησιμοποιούνται για υλοτομία καυσόξυλων, χρήσιμη ξυλεία, οικιακές και επαγγελματικές ανάγκες των δημοτών και για εμπόριο.

Για ολόκληρο αιώνα το δάσος παρέμενε σε πρωτόγονη κατάσταση και απέδιδε μηδαμινά εισοδήματα στην Κοινότητα και ελάχιστα οικονομικά οφέλη στον τόπο. Λόγω της πρωτοφανούς πυκνότητάς του και της έλλειψης δασικών, αντιπυρικών μέτρων προστασίας του, ο κίνδυνος ολοκληρωτικής καταστροφής του ανά πάσα στιγμή κατά τη θερινή περίοδο, ήταν τρομακτικός. Είχαν ανοιχθεί μόνο αντιπυρικές λωρίδες.

Για να γίνει το δάσος αποδοτικότερο σε δασικά προϊόντα, το Κοινοτικό Συμβούλιο Σκύρου, το 1938, ανέθεσε στο δασολόγο και τέως διευθυντή δασών του Υπουργείου Γεωργίας, κ. Δαμιανό, τη σύνταξη διαχειριστικής έκθεσης όλου του δάσους. Η αμοιβή που συμφωνήθηκε ήταν 15.00 δρχ.

Η έκθεση αυτή προνόησε για τη δασοκομική διαχείριση και αναβίωση του δάσους, για πρόληψη πυρκαγιών. Επέτρεψε τη βόσκηση προβάτων αλλά όχι την αιγοβοσκή.

Η Κοινότητα, το 1940, αύξησε το μισθό των δύο κοινοτικών δασοφυλάκων. Υποχρεώθηκαν οι οινοποιοί ν’ αγοράσουν ντόπια ρητίνη αντί δύο δραχμών τη οκά.

Έτσι, η Κοινότητα με τις ενέργειες αυτές εξασφάλισε εργασία σ’ όλο σχεδόν τον εργαζόμενο πληθυσμό που αφοσιώθηκε στη ρητινοκαλλιέργεια και τη διαχείριση του δάσους.

Ακόμα, υπήρχαν πάγια τακτικά έσοδα υπέρ της Κοινότητας: 1.000.000 ετησίως (δεκαπλάσιο ποσό απ’ αυτό που λάμβανε μέχρι το 1937).

Οι κάτοικοι είχαν απόλυτη επάρκεια σε καύσιμη ύλη και διέθεταν δασικά προϊόντα για τις ευρύτερες καταναλωτικές ανάγκες όλης της χώρας.

Κατά τον Απρίλιο του 1940 παρατηρήθηκε ασυνήθιστος οικονομικός οργασμός στο νησί και η Κοινότητα πριν την έναρξη του πολέμου, εισέπραξε από δασικά προϊόντα περίπου 250.000 δρχ.

Δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές για τη νεότερη ιστορία των δασών της Σκύρου.

 

 

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΚΥΡΟΥ – ΧΛΩΡΙΔΑ ΔΑΣΩΝ

Το μεγαλύτερο ποσοστό φυσικού δάσους στη Σκύρο βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα της.

Σε έκταση 208.500 στρεμμάτων το δάσος καταλαμβάνει 65.540 στρέμματα.

Από τη συνολική έκταση που έχει η Σκύρος, 14% αποτελούν γεωργική γη και 86% βοσκότοποι μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται κατά 31,4% το δάσος. Οι μορφές που διακρίνονται μέσα στο δάσος φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

• Τα δάση της Σκύρου αποτελούνται από αειθαλή φυτά. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγουν είναι: ξυλεία, μέλι, ρετσίνι.
• Το κυρίαρχο δέντρο είναι η Χαλέπια Πεύκη (Pinus Halepensis), η οποία φυτρώνει συνήθως σε παραθαλάσσια μέρη και αμμώδη εδάφη. Η Χαλέπιος Πεύκη έχει τη δυνατότητα ν’ αναγεννιέται κυριολεκτικά μέσα από την τέφρα και τη καταστροφή της πυρκαγιάς γιατί απελευθερώνει φυτρώσιμους σπόρους 2-3 μέρες μετά το πέρασμα της πυρκαγιάς.
• Πάνω στα πεύκα παρασιτούν μύκητες άσπροι με τους οποίους τρέφονται οι μέλισσες.
• Άλλα δέντρα που παρατηρούνται στα δάση της Σκύρου είναι τα κέδρα (cedrus libani). Σχηματίζουν αμιγείς συστάδες στις παραλιακές, αμμώδεις περιοχές.
• Το πουρνάρι (quercus corrifera) είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό φυτό. Οι πουρναρότοποι (cocciferetum) με την καταπληκτική αντοχή τους στη βόσκηση αλλά ακόμα και στη φωτιά, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την προστασία, διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος κυρίως μέσα από τη συγκράτηση του λίγου εδάφους που απέμεινε στις απότομες πλαγιές των βουνών μας.
• Άλλα φυτά που συναντάμε στα δάση της Σκύρου είναι: η κουμαριά (arbutus unedo) που βγάζει καρπούς το φθινόπωρο, σφεντάμια (acer orientale), δάφνες (laurus nomilis), σκίνα (pistacia lentiscus), ελιές, βάτα, αφάνα, φασκομηλιά, κισσό, λιόπερνας, θυμάρι, αστιβιά, φρύγανα (ξυλώδης βλάστηση), αριά (quercus ilex), ρείκια (erica).
• Υπάρχουν επίσης μανιτάρια (μύκητες) που φυτρώνουν κάτω απ’ τις πευκοβελόνες μετά τις βροχές του φθινοπώρου. Οι ντόπιοι τα λένε “μανίτες” και “φτίτσα”.

Γενικά στα δάση της Σκύρου δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία γιατί οι πευκοβελόνες καλύπτουν το έδαφος και κάτω απ’ αυτές σαπίζουν τα φυτά. Δε φυτρώνουν πολλά ποώδη φυτά, ούτε βότανα (π.χ. ρίγανη) αλλά επικρατούν τα βολβόφυτα. Από λουλούδια συναντάμε μαργαρίτες, χαμομήλι, αγριολούλουδα.

Το χώμα που προέρχεται από την αποσύνθεση των φύλλων των σκίνων είναι πολύ γόνιμο και αφράτο. Γι’ αυτό στη φύση τα πεύκα με τα σκίνα συμβιώνουν. Μάλιστα τα φύλλα των σκίνων σαπίζουν πολύ πιο γρήγορα και εύκολα από τις πευκοβελόνες προσφέροντας τη βάση της τροφής των πεύκων.

Φαίνεται πως ολόκληρη η ζωή του δάσους στηρίζεται στους πιο μικρούς και φαινομενικά ασήμαντους οργανισμούς. Χωρίς αυτό το στρώμα της οργανικής ύλης που αποσυντίθεται (χούμος) πάνω στο σχετικά άγονο έδαφος, τα φυτά του δάσους δε θα είχαν τροφή για να ζήσουν.

Αντίθετα απ’ το βόρειο τμήμα, στη νότια πλευρά της Σκύρου οι συνθήκες για τη δημιουργία δάσους δεν είναι καθόλου κατάλληλες. Αυτό συμβαίνει γιατί το έδαφος έχει ξεπλυθεί και έχει εμφανισθεί το λεγόμενο μητρικό πέτρωμα (οι βράχοι δηλαδή που βρίσκονται κάτω απ’ το έδαφος και από τους οποίους αυτό σχηματίζεται, με μια διαδικασία όμως που διαρκεί αιώνες) με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η εγκατάσταση δενδρώδους βλάστησης. Προφανώς πριν από πάρα πολλά χρόνια υπήρχε δάσος και σ’ αυτό το τμήμα του νησιού. Φαίνεται όμως ότι μετά από κάποιες πυρκαγιές ακολούθησε έντονη βόσκηση των καμένων εκτάσεων με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να επανεγκατασταθεί το δάσος που προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση και έτσι να φτάσουμε στη σημερινή μορφή.

Από τα 65.540 στρέμματα του δάσους, τα 48.026 είναι διακατεχόμενα από το Ελληνικό δημόσιο και το δήμο Σκύρου που σημαίνει ότι ιδιοκτήτης της έκτασης είναι το δημόσιο αναγνωρίζοντας στο δήμο Σκύρου περιορισμένα δικαιώματα δασικών και μόνο καρπώσεων (υλοτομία και βοσκή). Η υπόλοιπη έκταση είναι δημόσια δασική.

Τα μεγαλύτερα και ωραιότερα φυσικά δάση του νησιού βρίσκονται στις εξής περιοχές: Ατσίτσα, Πεύκος, Άγιος Φωκάς, Άγιος Πέτρος και προς Καλογεράτσι.

Την ημέρα της επίσκεψης του σχολείου στο δάσος παρατηρήθηκε και σημειώθηκε ότι στο δάσος έχουμε περισσότερη υγρασία και μικρότερη θερμοκρασία απ’ ότι στο χωριό της Σκύρου. Δηλαδή η θερμοκρασία στο δάσος ήταν στους 15° C και η υγρασία στο 70% ενώ στη Σκύρο ήταν στους 18° C και στο 55%, αντίστοιχα.

 

Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΑ ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ

Τα ζώα που ζουν στα μεσογειακά οικοσυστήματα, όπως είναι της Σκύρου, έχουν αναπτύξει ορισμένα χαρακτηριστικά που τους επιτρέπουν να επιβιώνουν στις κλιματικές συνθήκες των περιοχών αυτών και ιδιαίτερα στην καλοκαιρινή ξηρασία. Συναντάμε λοιπόν, ζώα που μπορούν να τρέφονται απ’ τα φυτά που συναντώνται στα οικοσυστήματα αυτά. Τέτοια ζώα είναι οι σαύρες που λιάζονται το καλοκαίρι προσπαθώντας ν’ αυξήσουν τη θερμοκρασία τους, ακρίδες που τρέφονται από τα ξερά ποώδη φυτά, τα σποροφάγα έντομα και πουλιά όπως τα μυρμήγκια, σπουργίτια και τρωκτικά ζώα λ.χ. ποντίκια.

Στο δάσος της Σκύρου υπάρχουν επίσης πολλά γιδοπρόβατα, φίδια -που δεν είναι δηλητηριώδη, χελώνες, σκαντζόχοιροι, λίγοι λαγοί.

Τα περισσότερα πουλιά που υπάρχουν στα δάση της Σκύρου τα συναντάμε στις ρεματιές. Το κύριο πουλί του νησιού είναι η βουνίσια πέρδικα. Για το συγκεκριμένο είδος έχει γίνει εμπλουτισμός από άλλα μέρη της Ελλάδας π.χ. Τρίκαλα γιατί δεν υπήρχαν αρκετές. Τον εμπλουτισμό αυτό αναλαμβάνει ο κυνηγετικός σύλλογος που υπάρχει στο νησί.

Άλλα μόνιμα πουλιά που ζουν στη Σκύρο είναι οι κουρούνες, οι καΐλες, τα κοράκια.

Μεταναστευτικά πουλιά που έρχονται στο νησί είναι οι μπεκάτσες, τα τρυγόνια, ορτύκια, γεράκια, χρυσοκαλάμες, κοτσύφια.

Ο κυνηγετικός σύλλογος έχει δημιουργήσει 3 καταφύγια θηραμάτων: το πρώτο βρίσκεται μεταξύ Παλαμάρι και Τραχύ προς τη δεξιά μεριά, το δεύτερο προς τον Πεύκο και το τρίτο προς το Αχίλλι.

Εκτός από πέρδικες κάνει εμπλουτισμό της πανίδας του νησιού και με φασιανούς και άλλα θηραματικά είδη που φέρνει απ’ την Ορνιθολογική Εταιρεία.

Αφήνουμε για το τέλος τον τσαλαπετεινό, το μεταναστευτικό αυτό πουλί που χαρακτηρίζει τη λαϊκή τέχνη της Σκύρου λόγω της ομορφιάς των χρωμάτων του. Το συναντάμε σε κεντήματα, κεραμικά, ξυλόγλυπτα. Ζει στις άκρες δασικών περιοχών που συνορεύουν με αγρούς καλλιεργημένους ή μη. Στη Σκύρο έρχεται το Μάρτιο και φεύγει στις αρχές του φθινοπώρου. Οι πιο πολλοί εμφανίζονται στη “Μερόη”. Το όνομά του το έχει πάρει από την τούρκικη λέξη “cali” (θάμνος) και την ελληνική “πετεινός” γιατί ζει μέσα στους θάμνους.

Και τώρα πως, μόνο αυτό το αποδημητικό πουλί πέρασε σα διακοσμητικό στοιχείο στη λαϊκή τέχνη και μάλιστα στο νησί μας με ξεχωριστή προτίμηση και πάντοτε εξαιρετικά καλαίσθητο, γεγονός που του έδωσε το -πολύ τιμητικό για μας- πανελλήνιο όνομα “το πουλί της Σκύρου”;

Κατά τη μυθολογία (Παυσανίου Φωκά 4.8), ο βασιλιάς της Θράκης, Τηρέας, όταν διέμενε στην Δαυλίδα (Δαύλεια σήμερα) πόλη του νομού Βοιωτίας, παντρεύτηκε την Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας, Πανδίονα. Κακοποίησε όμως την γυναικαδέλφη του, Φιλομήλα και της έκοψε τη γλώσσα για να μη το μαρτυρήσει. Τότε εκείνη ύφανε ένα πέπλο πάνω στο οποίο παρέστησε στην αδελφή της, Πρόκνη, το πάθημά της. Οι δυο αδελφές, για να τον εκδικηθούν έσφαξαν το γιο του, Ίων, τον μαγείρεψαν και του τον σερβίρισαν για φαγητό. Μόλις ο Τηρέας το αντιλήφθηκε τις καταδίωξε στο δάσος για να τις σκοτώσει. Εκείνες όμως ζήτησαν απ’ τους θεούς να τις μεταμορφώσουν σε πουλιά για να γλιτώσουν από το κυνηγητό και το μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή τους. Πράγματι, η Φιλομήλα έγινε χελιδόνι, η Πρόκνη αηδόνι αλλά και ο Τηρέας… τσαλαπετεινός! Σύμβολο ομορφιάς, λεβεντιάς και γονιμότητας.

Από το μύθο δηλαδή, με την ύφανση του πέπλου και την παράσταση πάνω σ’ αυτό του Τηρέα-τσαλαπετεινού φαίνεται, κατά πάσα πιθανότητα, πέρασε το πουλί αυτό σα διακοσμητικό στη λαϊκή τέχνη, στα κεντήματα και μάλιστα στα σκυριανά, τα οποία και κατέχουν ξεχωριστή θέση στο στολισμό του σκυριανού σπιτιού με τα γνωστά χαρακτηριστικά τους, την τάξη, το αίσθημα, την αρμονία και το μέτρο, χαρακτηριστικά που συνιστούν την έννοια του “ωραίου”.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι την πανίδα και την χλωρίδα του νησιού, δε θα τη χαρακτηρίζαμε πλούσια. Ένας λόγος για τη φτωχή χλωρίδα και πανίδα, είναι η υπερβόσκηση η οποία έχει προκαλέσει αλλοίωση στη σύνθεση της υποβλάστησης με αποτέλεσμα τα θηράματα να μη βρίσκουν την κατάλληλη και αναγκαία ποσότητα σε τροφή. Επίσης, λόγω της αλλαγής των κλιματικών συνθηκών και της παρατεταμένης ξηρασίας δεν υπάρχουν οι απαραίτητες ποσότητες νερού για την επιβίωσή τους.

Τέλος, ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τον αριθμό της πανίδας είναι ο μεγάλος αριθμός των κυνηγών και η λαθροθηρία.

 

ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ ΚΑΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Το πυροσβεστικό κλιμάκιο Σκύρου ιδρύθηκε τον Μάιο του 1998 όταν ανέλαβε το Πυροσβεστικό σώμα την δασοπυρόσβεση.

Εργάζονται 16 άτομα και υπάρχουν 2 πυροσβεστικά οχήματα. Το πυροφυλάκιο που υπάρχει βρίσκεται στην υψηλότερη κορυφή της Σκύρου στη θέση Βαρλάμικα και ελέγχει όλο το δάσος των 65.000 στρεμμάτων. Εκεί εργάζονται, ένας εποχιακός πυροσβέστης και δύο άτομα της αεροπορίας από Μάιο έως Οκτώβριο, εποχή που εύκολα παίρνει φωτιά το δάσος λόγω της ξηρασίας. Το κλιμάκιο της Π.Υ. κάνει περιπολίες κι έχει χαρτογραφήσει το δάσος και τις θέσεις πρόσβασης σ’ αυτό. Είναι σ’ ετοιμότητα όλο το 24ωρο και σε περίπτωση πυρκαγιάς βοηθάει και η αεροπορία μ’ ελικόπτερα, το ναυτικό, η αστυνομία, ο δήμος και εθελοντές κάτοικοι του νησιού.

Το 1985 και 1996 υπήρξαν πυρκαγιές στο δάσος της Ατσίτσας. Τις περισσότερες φορές στη Σκύρο, αιτία πυρκαγιάς είναι ο εμπρησμός για βοσκοτόπια και πολύ σπάνια από εύφλεκτα σκουπίδια.

Η φωτιά αποτελείται από: το κυρίως μέτωπο, την ουρά και τα πλευρικά μέτωπα.

Τα είδη πυρκαγιάς είναι τα εξής:

1. έρπουσες πυρκαγιές – καίνε την επιφάνεια του εδάφους (συνήθως μπαίνουν από τσοπάνηδες)
2. επικόρυφες – καίνε την κορυφή του δέντρου λόγω ανέμου
3. υπόγειες – κάτω από το έδαφος
4. μεικτές – είναι οι πιο επικίνδυνες

Η διαδικασία που ακολουθείται για να τεθεί σε έλεγχο μια πυρκαγιά είναι:

α) αναγνώριση περιοχής για διαφυγή
β) αποκάθαρση (καθαρισμός καμένου-άκαυτου)
γ) φύλαξη για αναζωπύρωση φωτιάς
δ) αναζήτηση αιτιών

Για τον έλεγχο και την πυρόσβεση, οι πυροσβέστες χρησιμοποιούν νερό ή χώμα, φτυάρια και τσάπες και ελαφρύ εξοπλισμό.

Τα προβλήματα που μας ανέφεραν ότι υπάρχουν εντοπίζονται στις ελλείψεις όσον αφορά τις εγκαταστάσεις. Από τα δύο πυροσβεστικά οχήματα που υπάρχουν, το ένα χωράει μόνο 600kg νερού ενώ το άλλο είναι πάρα πολύ παλιό και προσπαθούν οι υπάλληλοι να το επιδιορθώσουν με δικά τους μέσα.

Σε κάποιο σημεία που το δάσος είναι πυκνό, πριν την τοποθεσία Κυρά Παναγιά, υπήρχε παρατηρητήριο του δασαρχείου. Τώρα, δεν υπάρχει πια και ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι πολύ μεγάλος λόγω του ότι είναι πολύ ερημικά.

Οι υπάλληλοι της Π.Υ. μας είπαν ότι το δάσος της Σκύρου είναι πολύ πυκνό και πρέπει να γίνουν αντιπυρικές ζώνες. Επίσης, όπως υπάρχει στον Άγιο Παντελεήμονα δεξαμενή νερού, να μπουν δεξαμενές και σε άλλα σημεία του δάσους. Ν α γίνεται καθαρισμός του υποστρώματος (υπέδαφος) από βελόνες και φύλλα (χούμους) και τέλος να υπάρχει ενημέρωση κι έλεγχος των τουριστών.

 

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ 

Τα φυτά στο δάσος μειώνονται επειδή ο αριθμός των αιγοπροβάτων είναι πολύ υψηλός. Στις περιφραγμένες περιοχές τα πράγματα είναι καλύτερα. Το φυτό που τρώγεται περισσότερο από τις κατσίκες είναι το πουρνάρι. Στις ρεματιές όπου υπάρχει κάλυψη, παχύτερο στρώμα χώματος, περισσότερα θρεπτικά στοιχεία και περισσότερο νερό, ορισμένα απ’ τα φυτά γίνονται δέντρα. Οι κατσίκες τρώγοντας τα πράσινα φύλλα και τα πιο χλωρά κλωνάρια που μπορούν να φθάσουν προκαλούν μεγάλο διακλαδισμό στο φυτό. Απομακρύνουν το ζωντανό υλικό με τέτοια συχνότητα ώστε το φυτό να μην προλαβαίνει ν’ αντικαταστήσει τους πόρους αυτούς και ορισμένα μέρη να πεθαίνουν. Η διαδικασία αυτή καθιστά, ίσως, το φυτό ευπαθέστερο στην ξήρανση από τον άνεμο. Μια άλλη αιτία νέκρωσης είναι το ποδοπάτημα απ’ τα ζώα. Όταν οι κατσίκες πεινούν, προετοιμάζονται να φάνε ένα άγευστο, αγκαθωτό φυτικό είδος του δάσους αφού σπάσουν τ’ αγκάθια με τα μπροστινά τους πόδια.

Άρα, ένα απ’ τα βασικότερα προβλήματα στα δάση της Σκύρου είναι η υπερβόσκηση η οποία γίνεται ακόμη πιο επιβλαβής ύστερα από πυρκαγιά γιατί τα ζώα τρώνε τα μικρά πεύκα που πάνε να βλαστήσουν. Υπολογίζεται ότι το δάσος κανονικά θα έπρεπε να δέχεται μόνο το 1/5 των ζώων που βοσκούν σήμερα σ’ αυτό.

Άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει δασοφύλακας στο νησί. Η Δασική Υπηρεσία Σκύρου υπάγεται στο δασαρχείο Κύμης-Αλιβερίου. Σκοπός της Δασικής Υπηρεσίας είναι η προστασία και η ανάπτυξη του δάσους έτσι ώστε αυτό ν’ αυξηθεί για να μας προσφέρει τα πολύτιμα αγαθά του, είτε αυτά είναι υλικά είτε άυλα. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, η Δασική Υπηρεσία είναι αρμόδια για οποιαδήποτε ενέργεια γίνεται μέσα στο δάσος, είτε αυτό είναι δημόσιο είτε ιδιωτικό. Είναι αρμόδια λοιπόν, για την προστασία του δάσους από ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως: παράνομες καταπατήσεις, εκχερσώσεις, κυνήγι, λαθροϋλοτομία κ.λ.π. αλλά και από φυσικές καταστροφές και κινδύνους όπως η προσβολή του από διάφορα έντομα, μύκητες, ανεμοριψίες, χιονοθλασίες κ.α. Δεν είναι όμως αρμόδια για την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών. Επίσης, έχει την αρμοδιότητα για τη σύνταξη μελετών και την εκτέλεση οποιουδήποτε έργου γίνεται μέσα σε δημόσια δασική έκταση και ασκεί ανάλογα έλεγχο όταν πρόκειται για ιδιωτικό δάσος. Τέλος, συντάσσει για κάθε δημόσιο δάσος τις λεγόμενες Διαχειριστικές Εκθέσεις οι οποίες είναι μελέτες που προβλέπουν και ορίζουν κάθε ενέργεια (έργα υποδομής, δρόμους, γεφύρια, υλοτομίες, καλλιεργητικές εργασίες κ.λ.π.) που θα γίνει μέσα στο δάσος για μια δεκαετία. Αντίστοιχα, ελέγχει τις Διαχειριστικές Εκθέσεις των ιδιωτικών δασών ώστε να είναι σύμφωνες με τις αρχές της Δασολογικής Επιστήμης.

Στη Σκύρο υπήρχε δασοφύλακας μέχρι πριν ένα χρόνο. Πήρε μετάθεση όμως και από τότε η Πολιτεία δεν τον αντικατέστησε με αποτέλεσμα σήμερα να μην υπάρχει μόνιμα δασοφύλακας στο νησί. Η Δασική Υπηρεσία μας είπε ότι για να εξυπηρετούνται οι πολίτες του νησιού αλλά και για να ασκεί τον έλεγχο που πρέπει, στέλνει κατά διαστήματα δασοφύλακες από άλλες περιοχές. Σίγουρα αυτή η λύση δεν είναι η ιδανική είναι όμως η μόνη που μπορούν να δώσουν σαν υπηρεσία. Πιστεύουν ότι, μονιμότερη λύση είναι υπεύθυνη να δώσει η Πολιτεία.

Οι πυρκαγιές είναι απ’ τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα δάση. Η Δασική Υπηρεσία είναι υπεύθυνη για το δασικό οδικό δίκτυο και τις δεξαμενές αποθήκευσης νερού.

Επίσης, λόγω της αύξησης του τουρισμού και της αξίας της γης γίνονται τα τελευταία χρόνια πολλές εκχερσώσεις όπως και περιφράξεις για βοσκοτόπια. Δεν υπάρχει δασικό κτηματολόγιο που έχει σαν συνέπεια τη διεκδίκηση των δημοσίων δασικών εκτάσεων από ιδιώτες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προστριβές των πολιτών με τη Δασική Υπηρεσία (καταπατήσεις, δίκες κ.λ.π.)

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το δάσος της Σκύρου είναι πολύ πυκνό με αποτέλεσμα να μη μπαίνει πολύ φως και να μην αναπτύσσονται τα δέντρα. Ενώ δεν υπάρχουν πολλά άρρωστα δέντρα αρκετά είναι γερασμένα με πολλά ξερά κλαδιά. Μικρότερο κίνδυνο διατρέχουν τα δάση της Χαλεπίου Πεύκης από προσβολή ενός εντόμου της πιτυοκάμπης.

Η αλόγιστη ξύλευση είναι ένα ακόμα πρόβλημα. Οι ντόπιοι συνηθίζουν να κόβουν τα δέντρα που είναι κοντά στο δρόμο μιας και διευκολύνονται να τα φορτώσουν στ’ αυτοκίνητά τους. Έτσι, αυτά τα δέντρα που κόβουν δεν είναι μόνο τα γέρικα.

Ακόμα ένα πρόβλημα είναι η ρύπανση των δασών. Στην επίσκεψη που κάναμε στο δάσος παρατηρήσαμε πολλά σκουπίδια όπως: πλαστικά, φελιζόλ, γυάλινα μπουκάλια, τεμάχια ξύλου κ.α. Με τα σκουπίδια η εικόνα του δάσους είναι αντιαισθητική, αποτελούν εστία μόλυνσης αλλά και κίνδυνο πυρκαγιάς (εύφλεκτες ύλες). Παράλληλα περιέχουν ουσίες τοξικές για τα φυτά και τα ζώα και δεν αποσυντίθενται κάποια απ’ αυτά (πλαστικά).

Άλλα προβλήματα στο δάσος της Σκύρου είναι η λαθροθηρία, το κυνήγι σε απαγορευμένες περιοχές ή χωρίς άδεια. Οι φασιανοί π.χ. που έχουν έρθει για εμπλουτισμό της πανίδας του νησιού σκοτώνονται αλόγιστα από κάποιους. Πολλές πέρδικες έχουν πάθει ζημιά από τα φυτοφάρμακα.

 

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 

Ο κυνηγετικός σύλλογος μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της λαθροθηρίας και, με τις περιπολίες του, στη γενικότερη προστασία του δάσους. Οι φωτιές μπαίνουν συνήθως σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας και όταν δεν υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο δάσος. Οι κάτοικοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν με το να γίνουν εθελοντές και οι βοσκοί να είναι πιο προσεχτικοί όταν βάζουν φωτιά για να κάψουν σκουπίδια ή αγκάθια στα χωράφια τους.

Να υπάρχει δασοφύλακας, ν’ αυξηθούν τα πυροσβεστικά οχήματα και οι εγκαταστάσεις πυρόσβεσης (περισσότερες δεξαμενές νερού σ’ επικίνδυνες για πυρκαγιές θέσεις του δάσους). Να δημιουργηθούν ομάδες ετοιμότητας από Σκυριανούς ώστε να μπορούν ν’ αντιμετωπίσουν γρήγορα και αποτελεσματικά την πυρκαγιά.

Συνήθως στα δάση υλοτομείται κάθε χρόνο από ένα μέρος, περίπου τόσος όγκος όσος παράγεται απ’ όλο το δάσος κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Στη Σκύρο, επειδή δεν υπάρχουν ντόπιο υλοτόμοι, παρατηρούνται καθυστερήσεις στην υλοτόμηση του δάσους που έχουν σα συνέπεια να μην αναπτύσσεται σωστά και να καθυστερεί η εξυγίανσή του.

Μια λύση που θα προτείναμε, είναι η επιλεκτική υλοτομία, δηλαδή να κόβονται τα δέντρα που είναι πάνω από 20 χρονών (48 εκ. στηθαία διάμετρος). Αυτό μπορεί να γίνει με τη δημιουργία Δασικού συνεταιρισμού ώστε και οι απαραίτητες εργασίες να γίνονται στο δάσος και κάποιοι κάτοικοι να βρίσκουν εργασία ή να συμπληρώνουν το εισόδημά τους.

Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι οι ίδιοι οι κάτοικοι του νησιού πρέπει να γνωρίσουν, ν’ αγαπήσουν και να ενδιαφερθούν για τα δάση του τόπου τους. Να κάνουν τακτικές επισκέψεις για να περπατήσουν στα μονοπάτια του, να μυρίσουν τον αέρα, ν’ ακούσουν τα πουλιά, να μαζέψουν τα σκουπίδια που θα βρουν. Είναι ανάγκη να σταματήσουν να βλέπουν το δάσος σαν γη για καταπάτηση, μέρος για να σκοτώνουν πουλιά και για να κόβουν οποιοδήποτε δέντρο για το τζάκι τους!

---

Την παραπάνω εργασία με θέμα: “Τα δάση της Σκύρου”, πραγματοποίησε η περιβαλλοντική ομάδα του Δημοτικού σχολείου Σκύρου

Υπεύθυνη του προγράμματος ήταν η δασκάλα του Δημοτικού σχολείου Σκύρου Μάγδα Χαρτζανιώτη.

Ευχαριστούμε τους μαθητές: την Σίσσυ Ξανθοπούλου, τον Νίκο Παντελή, την Τόνια Παπαδάκη, την Δήμητρα Ορφανού, τον Δημήτρη Φτούλη, τον Αλέξη Τραχανά, τον Σταμάτη Λάμπρου, τον Οδυσσέα Μαυρίκο, όλους όσους εργάστηκαν και μας έστειλαν σχετικές προτάσεις, αινίγματα, ανέκδοτα και σχεδιάκια.

Τέλος εμείς, απ’ την πλευρά μας: θέλουμε να συγχαρούμε τους εκπαιδευτικούς της Σκύρου που χωρίς τα μουσεία, τα θέατρα, τα ιδρύματα και τις εκπαιδευτικές δυνατότητες των μεγαλουπόλεων, με πολύ όρεξη, φαντασία και τις ελάχιστες παραστάσεις που υπάρχουν στο νησί, καταφέρνουν και κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών με απλές αλλά ποικίλες δραστηριότητες. Η επίσκεψη στο δάσος, στην Πυροσβεστική και σε διάφορες άλλες υπηρεσίες είναι πράγματα για μας τους ενήλικες απλά, καθημερινά, αλλά για τα μικρά παιδιά συναρπαστικά και τους προσφέρουν γνώσεις απαραίτητες για την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα περιβαλλοντικά και γενικότερα κοινωνικά.